Veri ölmez. Ama bazen ölüleri saklar. Bugün bahsedeceğimiz şey: Görünmeyen, bilinmeyen ama çoktan inşa edilmiş olan sanal mezarlıklar. Bunlar klasik anma siteleri değil. Bunlar, web sitelerinin arka planına gömülü şekilde tutulan, gerçek ölümlerle eşleşen sessiz veri havuzları.
İlk duyduğunuzda kulağa saçma gelebilir: “Neden biri, bir web sitesine gizli bir şekilde ölüm verisi gömsün ki?” Cevap çok net değil. Ama bazı izler, bazı anormallikler ve bazı sistematik eşleşmeler, bu mezarlıkların artık yalnızca bir şehir efsanesi olmadığını gösteriyor.
Ne Demek “Sanal Mezarlık”?
Bu terim ilk olarak 2012’de, eski bir .edu domaininde araştırmacılar tarafından kullanıldı. Tanım şöyleydi:
“Sanal mezarlık, dijital sistemlerde fiziksel ölümle eşleşen, aktif olmayan ama bilinçli olarak tutulmuş kullanıcı verileridir.”
Bunlar şunlar olabilir:
- Kullanıcı hesapları silinmeyip, özel bir bayrakla etiketlenmiş
- Veritabanlarında “ölüm tarihi” alanı işlenmiş ama gösterilmemiş
- Hatta bazı sistemlerde kendi içinde organize edilen ölüm kümeleri
Bunlar Nerelerde Saklanıyor?
Şüpheli platformlar arasında şunlar var:
- Sosyal medya arşivleri: Hesabı aktif olmayan ama erişilebilir kullanıcı profilleri
- Eski blog sistemleri: Yazarı yıllar önce ölmüş, ama sistem hâlâ yorum alıyor
- Online oyunlar: Oyuncusu vefat etmiş ama karakter hâlâ bir yerde açıkta duruyor
- Dark web veri setleri: Ölümlerle eşleşen kimlik listeleri
En çarpıcı örneklerden biri, 2020 yılında açılan bir alışveriş sitesinde keşfedildi. Sitedeki bazı kullanıcı ID’lerinin sistemdeki loglarıyla gerçek ölüm tarihleri eşleşiyordu. Tesadüf? Belki. Ama eşleşme sayısı 872 kullanıcı olunca... sorular başladı.
Veritabanlarında Ölüm Bilgisi Saklamak Mümkün mü?
Kesinlikle. Modern veritabanlarında şu alanlar gayet yaygındır:
| Alan | Açıklama | Kullanım Nedeni |
|---|---|---|
| deceased_flag | Kullanıcının ölü olup olmadığını belirten 1/0 değeri | Sigorta ve sağlık sistemleri |
| last_activity_timestamp | Son giriş zamanının donmuş olması | Pasif hesap tespiti |
| death_date | Doğrudan ölüm tarihi (genellikle gizlidir) | Gölge analizler / anket eşlemeleri |
Bu alanlar kimi zaman sistem tarafından görünmez tutulur. Ama log dosyalarında yer almaya devam eder. Yani siz o siteyi açtığınızda “yaşıyor” gibi görünen biri, aslında bir sanal mezar taşına bakıyor olabilirsiniz.
Gerçek Hayatla Nasıl Eşleşiyor?
Şu şekilde:
- IP adresi, son çevrimiçi tarihi ve coğrafi konum bilgisi, ölüm tarihleriyle karşılaştırılıyor
- Sitedeki sessizlik ile sosyal medya ölüm ilanları eşleştiriliyor
- Yapay zekâ ile analiz edilen “bitmiş” konuşmalar tespit ediliyor
En ilginç olanı: Bazı sistemler bu bilgileri kullanarak kendi iç “ölü kullanıcı havuzları” oluşturuyor. Bu havuzlar istatistiksel olarak diğer kullanıcılardan ayrı tutuluyor. Ama hiçbir zaman silinmiyorlar.
Neden Saklanıyorlar?
İşte burada işler gerçekten karanlıklaşıyor.
- Algoritma Eğitimi: Yapay zekâ modelleri, ölüm sonrası dijital sessizliği analiz ediyor
- Tıklama Takibi: Ölü kullanıcıların içeriklerine kimlerin baktığı izleniyor
- Veri Tutarlılığı: Sistem çökmesin diye “ölü kullanıcı” datası silinmiyor
- Dijital Ritueller: (evet, ciddi ciddi bazı gruplar ölü veri üzerinde sanal ayinler düzenliyor)
Bazı durumlarda bu kullanıcılar, farkında olunmadan hâlâ “aktif gibi” gösteriliyor. Örneğin: Sohbet uygulamaları, onlardan gelen son mesajları yeni algoritmalarda test girdisi olarak kullanıyor.
Fark Etmeden Mezarlığa Girmiş Olabilir misin?
Evet. Özellikle şu belirtiler varsa dikkat:
- Yıllardır aktif olmayan profiller, ama hâlâ gösterilen yorumlar
- Sayfada “hissedilen” ama görünmeyen etkinlik (arka planda sorgu çalışması)
- Tarayıcı önbelleğinizde “ölü kullanıcıyla etkileşim izleri”
- Son girdiğiniz içerikte hiç tanımadığınız ama benzer ad-soyadlı profillerin önerilmesi
Bu sistemler sessizdir. Ama soğuk değildir. Onlar izler. Kimi zaman senin ölmüş birini arama davranışını bile fark ederler. Ve seni o mezarlığın kıyısına çekerler.
Son Bir Not
Bir siteyi her açtığında şunu düşün:
“Ben canlıyım. Ama bu veri... kimden kaldı?”
Belki de bir profil resmine baktığında, sadece bir kullanıcıya değil, unuttuğumuz bir hayata dokunuyorsundur.
Ve belki... onlar hâlâ oradadır.