CVde ne referans var, ne araya koyacak tanıdık. E o zaman bu iş görüşmesi nasıl geçilecek? Cevap basit: Psikolojiyi iyi kullanırsan, referanstan bile güçlü olursun.
Unutma, mülakat bir bilgi yarışması değil, bir algı yönetimi tiyatrosudur. Sen rolünü iyi oynarsan, yönetmen (İK) senden gözünü alamaz.
1. Çapa Etkisi ile İlk Algıyı Kontrol Et
İlk izlenim her şeydir. Ve insan beyni, ilk duyduğu bilgiyi baz değer olarak kabul eder. Buna anchoring effect (çapa etkisi) denir.
Mülakata girdiğinde ilk 30 saniyeye şu cümleyi sıkıştırırsan, çapanı yerleştirmiş olursun:
Projelerde hep çözüm odaklı taraf olmam nedeniyle ekip içinde bana genelde danışılan kişi oldum.
Ne oldu şimdi? Kimse kanıtın var mı? diye sormaz. Ama kafada şu oluşur: Bu kişi güvenilir, yön gösterici biri. Referansa gerek kalmaz.
2. Beden Dilin Referansın Olsun
| Davranış | Psikolojik Etki | Ne Mesajı Verir? |
|---|---|---|
| Göz temasını %60 oranında korumak | Özgüven + Dürüstlük | "Saklamam gereken hiçbir şey yok" |
| Omuzları dik, sırt hafif geride | Liderlik + Rahatlık | "Stres altında ezilmem" |
| İlk oturuşta dikey el sıkışması | Denge + Eşit ilişki | "Sizi rakip değil, ortak görüyorum" |
İKcılar beden dilini okur. Hele ki İK yüksek lisanslıysa, her jestini analiz eder. Ama senin kontrolün varsa, vücudun konuşur. Referansa gerek kalmaz.
3. NLP ile Karşıdakinin Bilincine Sız
Neuro Linguistic Programming yani NLP, iletişimde kelimelerle bilinçaltına erişmeyi sağlar. Mülakatta referanssız olsan bile, bu kişiyi daha önce tanıyor gibiyiz hissi oluşturursan iş tamamdır.
İşte uygulayabileceğin bir NLP tekniği: Ayna Etkisi (Mirroring)
- Karşındaki kişi nasıl oturuyorsa sen de benzer pozisyona geç.
- Benzer kelimeleri kullan (o deneyim dediyse sen de deneyim de, background dediyse aynı kelimeyi tercih et).
- Ses tonunu hafifçe onunkiyle senkronla.
Beyin benzer kişilere daha çabuk ısınır. Bizden biri algısı oluştuğunda, referans sormaya bile gerek kalmaz.
4. Gizli Referans Stratejisi: Kurgusal Örnekleme
Referans sunamıyorsan, hikâyeleştir. Mesela şöyle de:
Bundan önceki işimde doğrudan yöneticimin yönlendirmesiyle iki kritik projede görev almıştım. Bana güvenmesi ve bana o sorumluluğu vermesi beni geliştirdi.
Yönetici ismini vermedin, şirket detayını açıklamadın. Ama İKnın zihninde bir arka planda sana kefil olan biri varmış imajı oluştu. İşte bu, psikolojik referanstır. Ve bazen gerçek referanstan bile daha güçlüdür.
5. Kapanışta Sıçrama Prensibi
Psikolojide buna recency effect denir. İnsanlar, bir görüşmenin sonundaki davranışı daha iyi hatırlar. Yani veda kısmı, tüm mülakatın etkisini belirleyebilir.
O yüzden son cümleni şöyle kur:
Bugüne kadar gösterdiğim çaba ve geliştirdiğim beceriler, böyle bir ekipte daha fazla katkı sağlamak için hazır olduğumu hissettiriyor.
Çok mu akademik oldu? Hayır. Bu cümle bir yandan benim kimseyi araya sokmam gerekmiyor diyor, bir yandan da hazır, motive ve potansiyelli biri olduğun izlenimi bırakıyor.
Referansın Olmasa da Hatırlanan Ol
Unutma, İK uzmanları günde onlarca kişiyle konuşuyor ama sadece duygusal iz bırakanları hatırlıyor. Senin işin; zeki olduğunu göstermek değil, karşındakine seni unutturmayacak 3 saniyelik bir iz bırakmak.
Ve eğer bu yazıdaki psikolojik kodları kullanırsan, referansa gerek kalmadan kapıyı açan anahtarı üretmiş olursun.