Bilgisayarı açıyorsun. Fanlar dönüyor. Ekran kartının ışıkları yanıyor, fanları gürül gürül çalışıyor. Her şey var gibi. Ama monitör? Simsiyah. Ne BIOS ekranı, ne bir logo, ne bir imza. Sadece karanlık. Birçok kişi hemen ekran kartı yandı diye düşünür, bazısı kabloları değiştirir, bazıları anakartı suçlar. Oysa işin içinde çok daha sinsi ve görünmeyen bir gerçek var. Aslında ekran kartın çalışıyor olabilir ama sistem onu doğru bir şekilde sahaya süremiyor olabilir. Ve bazen sadece gizli bir ayar, görünmeyen kartı sahneye geri döndürebilir.
Önce Anlaman Gereken Derin Gerçek
Modern bilgisayarlarda görüntü aktarımı, sadece kabloyu tak çalıştırdan ibaret değildir. BIOS, anakart chipseti ve kart üzerindeki firmware birlikte bir senkronizasyon dansı yapar. Eğer bu senkronizasyon anında bir adım kaçarsa, ekran kartı fiziksel olarak çalışsa bile görüntü vermez. Kısacası ortada çalışan bir motor var ama vites boşa alınmış gibi sistem ilerleyemez.
İşte O Gizli Ayar: İlk Ekran Çıkışı (Primary Display) Seçimi
Anakart BIOS ayarları içinde gizli saklı duran bir seçenek vardır: hangi cihazın öncelikli olarak görüntü vereceğini seçersin. Bu ayar yanlışsa, sistem harici ekran kartını görse bile görüntüyü entegre grafik yongasından ya da hiç var olmayan bir çıkıştan bekler. Sonuç? Sonsuz bir karanlık.
Bu Gizli Ayara Ulaşmak İçin Ne Yapmalısın?
- Bilgisayarı aç ve hemen BIOS'a girmek için Delete, F2 veya ESC tuşlarına art arda bas. (Anakartına göre değişir.)
- BIOS içine girdikten sonra Advanced veya Chipset ayarları kısmına ilerle.
- Burada bir yerlerde "Primary Display", "Initial Display Output", "PCIe/IGPU Selection" gibi bir seçenek aramalısın.
- Bu seçeneği PCIe veya PEG (PCI-Express Graphics) olarak değiştir.
- Değişikliği kaydet ve çık. Bilgisayarı yeniden başlat.
İşte o an, ekran kartın senkronizasyona katılır ve siyah ekran yerini hayat dolu görüntülere bırakabilir.
Gizli Tehlike: Eğer Yanlış Ayar Kalırsa Ne Olur?
- Sistem sürekli onboard GPU'dan görüntü bekler ama port kapalıysa hiçbir şey göremezsin.
- Windows kurulumları sırasında ekran değişimleri kaosa dönüşür. Bir bakmışsın yükleme ekranı onboardda, masaüstü PCIe kartta açılıyor.
- Güç yönetimi hataları oluşabilir. Kartın fanı dönerken sistem kartı tanımadığı için ısınma sorunları yaşanabilir.
Özel Durumlar: Bazı Kartlar ve Anakartlar Arasında Çıkış Kavgası
Özellikle çift ekran kartı destekli sistemlerde (örneğin hem entegre grafik hem harici ekran kartı olanlarda) BIOS bazen kartlar arasında çıkışı seçemez ve rastgele bir porta görüntü vermeye çalışır. Bu durumda doğru Primary Display seçimi, sistemin tüm kararsızlıklarını çözer.
Görünmeyen Bir Katil: Uyum Sorunları
Bazı eski BIOS sürümleri, yeni ekran kartlarını doğrudan tanıyamaz. Bu yüzden BIOS güncellemesi yapmak gerekebilir. Eğer Primary Display ayarını yapmana rağmen görüntü alamıyorsan, anakart üreticisinin sitesinden son BIOS sürümünü indirip güncelleme yapman hayat kurtarabilir.
İleri Seviye Bir Numara: Grafik Kartı Slot Yeniden Ataması
Bazı anakartlarda birden fazla PCIe slotu bulunur. Eğer ekran kartını farklı bir slota takarsan, sistem ilk slotu arar, bulamaz ve görüntü vermez. Bu yüzden ekran kartını her zaman birinci PCIe x16 slotuna takmak kuraldır. Slotlar anakart üzerinde fiziksel olarak farklı yerlerde olabilir ama genellikle işlemciye en yakın olan slot birinci slottur.
Ve Şu Gerçeği Sakın Unutma
Ekran kartın fanı dönüyorsa, ışıkları yanıyorsa, o kart ölmüş değildir. Sadece sistem, ona doğru seslenmeyi unutmuştur. Doğru BIOS ayarıyla, doğru slotla ve doğru senkronizasyonla en karanlık ekranlar bile yeniden aydınlanabilir. Çünkü bilgisayarlar da insanlar gibidir. Bazen sadece doğru adı söylemeni beklerler.