Bir gün bilgisayarındaki her şeyi temizlemeye karar verirsin. Hızlı format atarsın. Disk boş görünür. Yeni dosyalar yüklenir. Her şey temiz, her şey yeni gibi hissedersin. Ama gerçek, görünenden çok farklıdır. Çünkü hızlı format, diskten dosyaları silmez. Sadece onların varlığını anlatan küçük işaretleri yok eder. Aslında veriler, orada durmaya devam eder. Ve doğru yöntemlerle, görünmez sandığın tüm o geçmiş; belgeler, fotoğraflar, sırlar, yeniden su yüzüne çıkarılabilir. Şimdi, bu gizli kalmış kurtarma sanatını detaylarıyla ortaya koyuyoruz.
Öncelikle: Hızlı Format Aslında Ne Yapar?
Windows veya diğer işletim sistemlerinde "hızlı format" seçeneği şunları yapar:
- Disk üzerindeki dosya sistemi tablolarını sıfırlar (örneğin NTFS için MFT girişlerini temizler).
- Diskin içindeki gerçek veri bloklarına dokunmaz.
- Veri alanlarını boş gibi gösterir, ama fiziksel veriyi yerinde bırakır.
Bu, diskin üzerine yeni veri yazılana kadar eski verilerin çoğunun kurtarılabilir olduğu anlamına gelir. Disk, sadece "bu alan boş" diyerek kendini kandırır.
Gerçekten Silinmemiş Dosyaların Kurtarma Yöntemleri
1. Dosya Sistemi Tabanlı Kurtarma (MFT Analizi)
NTFS gibi dosya sistemleri, dosya adlarını, boyutlarını ve lokasyonlarını Master File Table (MFT) adı verilen bir tabloda saklar. Hızlı format sırasında MFT işaretleri sıfırlanabilir, ancak birçok kurtarma aracı bu sıfırlanmış tabloda izler bulabilir.
- R-Studio
- GetDataBack
- Recuva (derin tarama modu)
gibi yazılımlar ile bu silinmiş MFT kayıtları okunabilir ve dosyalar geri getirilebilir.
2. Raw Disk Sektör Taraması
Eğer MFT tamamen sıfırlanmışsa bile, disk sektörlerinde dosya imzaları bulunur. Her dosya türü belirli bir "başlangıç imzası" ile başlar:
| Dosya Türü | İmza (Hexadecimal) |
|---|---|
| JPEG Görsel | FFD8FFE0 |
| PDF Belgesi | 25504446 |
| ZIP Arşivi | 504B0304 |
| DOCX/Office Belgeleri | 504B0304 (ZIP bazlı) |
Raw (ham) tarama yapan yazılımlar, dosya sistemine bakmadan bu imzaları arar ve silinmiş dosyaları geri toplar. Örneğin:
- Photorec
- TestDisk
- UFS Explorer
gibi araçlar kullanılarak sektör sektör tarama yapılabilir.
3. Disk Analizi ile Parçalanmış Verileri Birleştirme
Büyük dosyalar, disk üzerinde parça parça (fragmented) şekilde saklanır. Hızlı format sonrasında bu parçalar dağılmış şekilde kalır. Ham kurtarma araçları bu parçaları bulur ancak düzgün birleştiremez. Burada ileri düzey teknikler devreye girer:
- Dosya başlığı ve sonu imzaları bulunur.
- Veri kümelerinin zaman damgaları ve fiziksel adresleri eşleştirilir.
- Bu bilgilerle dosyalar manuel olarak veya özel yazılımlar yardımıyla birleştirilir.
Bu yöntem ile normal araçlarla kurtarılamayan, ama parça izleri kalan belgeler bile toplanabilir.
Gizli Tehlike: TRIM Komutu ve SSD'lerde Durum
SSD diskler, klasik HDD'lerden farklı olarak TRIM komutunu kullanır. TRIM aktifse:
- Hızlı format sonrası, işletim sistemi boş veri bloklarını diske bildirir.
- SSD, bu blokları fiziksel olarak sıfırlar.
- Bu durumda veri kurtarma, neredeyse imkânsız hale gelir.
Ancak TRIM devreye girmeden hızlıca kurtarma yapılırsa, bazı veriler SSD üzerinde de çekilebilir. Özellikle eski nesil SSD'lerde veya TRIM desteklemeyen sistemlerde bu şans daha yüksektir.
Pratik Kurtarma Adımları
- Hızlı format atılmış diski hemen kullanmayı bırak.
- Başka bir bilgisayarda yalnızca okuma modunda aç.
- Profesyonel veri kurtarma yazılımı ile tarama başlat.
- Önce dosya sistemi tabanlı tarama yap.
- Sonuç alınamazsa, raw sektör taramasına geç.
- Kurtarılan dosyaları asla aynı diske kaydetme.
Gerçek Hayattan Bir Vaka: Yanlışlıkla Formatlanan Araştırma Diskleri
Bir akademik ekip, bir yıl boyunca topladıkları tüm veri dosyalarını yanlışlıkla hızlı formatla kaybetti. Profesyonel veri kurtarma sürecinde, diskteki MFT tablosunun %40'ı kurtarıldı. Geri kalan %60 ise raw sektör taramasıyla çıkarıldı. Sonuçta verilerin %85’i başarılı şekilde geri getirildi. Yani görünürde kaybolmuş her veri, aslında doğru teknikle tekrar canlandırılabilirdi.
Ve Bilinmesi Gereken Derin Gerçek
Silmek, her zaman yok etmek değildir. Teknolojide çoğu zaman silinen şeyler, sadece gözden kaybolur ama varlıklarını sürdürür. Hızlı format atılan bir disk, bir mezarlık gibi görünse de, doğru arayan için yaşayan izlerle doludur. Bilgisayarlar hafızalarını unutsalar bile, gerçekte geçmişi tam anlamıyla silemezler. Ve bazen, en derin sırlar, en boş görünen alanlarda saklanır.